Về nguyên tắc, việc đánh giá một đề thi không thể chỉ dựa vào tiêu chí "dễ” hay “khó", mà phải căn cứ vào các tiêu chí chuyên môn cụ thể, như tính đúng đắn về kiến thức, tính phù hợp với chương trình giảng dạy, mục tiêu kỳ thi, và đối tượng tham gia. Mỗi loại kỳ thi sẽ có tiêu chí và yêu cầu khác nhau, do đó, việc đánh giá độ khó hay dễ của đề thi cũng cần được xem xét trong bối cảnh này.
Ví dụ, kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông (THPT) được thiết kế nhằm kiểm tra mức độ nắm vững kiến thức cơ bản của học sinh, phục vụ cho việc xét cấp bằng tốt nghiệp. Vì vậy, độ khó của đề thi phải phù hợp với năng lực của đa số học sinh phổ thông, chứ không phải chỉ dành riêng cho học sinh trường chuyên hay những đối tượng học sinh ưu tú.
Khi một đề thi bị cho là "quá khó", đặc biệt là khi ngay cả học sinh trường chuyên hay giáo viên trường chuyên cũng thừa nhận, điều đó có thể phản ánh sự lệch lạc, sai lầm trong việc xây dựng đề thi. Đây có thể là dấu hiệu của việc không phù hợp với mục tiêu của kỳ thi tốt nghiệp, gây ra bất công cho những học sinh không phải trong nhóm có năng lực đặc biệt. Khi một đề thi "quá khó" so với mục tiêu và đối tượng, thì về lý thuyết, có thể coi là sai, vì nó không đạt được mục tiêu cơ bản của kỳ thi là đánh giá năng lực học sinh một cách phù hợp.
Trong ngôn ngữ, "quá" trong các ngữ cảnh như "quá quắt", "quá lời", hay "quá đáng", “quá tay” là vượt quá giới hạn, vượt qua chuẩn mực cho phép. Khi áp dụng vào việc đánh giá đề thi, điều này có thể phản ánh rằng đề thi đã vượt qua giới hạn về tính phù hợp và tính khả thi đối với đối tượng dự thi.
Đương nhiên Bộ Giáo dục và Đào tạo không bao giờ nhận sai, lâu nay vẫn thế.
P/s: Tóm lại, từ vụ đề thi này, cần xem xét trách nhiệm của Bộ Giáo dục và Đào tạo và nghiên cứu phương án xét tốt nghiệp, thi tuyển sinh đại học như trước đây, hoặc phân cấp, giao quyền cho các trường phổ thông có thể cấp chứng chỉ tốt nghiệp thay vì thi cử nặng nề, áp lực như hiện nay mà kết quả cũng như nhau.
Cre: Trần Quang Đại
