Như thường lệ, theo thói quen, tôi vẫn bố trí ngày đọc từ 2 đến 3 chương tiểu thuyết LÀM DÂU và đến hôm qua vừa đọc xong. Tôi liền nhắn tin cho Nguyễn Văn Nọi là đã đọc xong tiểu thuyết LÀM DÂU. Nọi nhắn tin lại, hỏi “Anh thấy giọng văn của Duyên Phùng có là không ? Tôi liền trả lời: “Lạ thì không lạ. Vẫn còn phảng phất giọng văn học trò. Nhưng tác giả là người dân tộc thiểu số mới học lớp 12 trải qua sóng gió, không có điều kiện học hành tiếp mà trực tiếp trải nghiệm cuộc đời viết được như vậy thuộc diện có năng khiếu văn hoc”. Nguyễn Văn Nọi nhắn tin tiếp; “Cảm ơn nhận xét của anh, Duyên Phùng gõ ĐT cả tập truyện LÀM DÂU đấy anh”.
Duyên Phùng tên thật là Phùng Thị Duyên, là người con gái dân tộc Thái sinh năm 1975, không nói rõ quê quán nhưng qua những địa danh trong tiểu thuyết LÀM DÂU thì hình như ở Sơn La và hiện đang sinh sống tại Lào Cai. Duyên Phùng từng đoạt giải Ba cuộc thi viết chủ đề Mùa Xuân do “Tản văn hay” tổ chức, được trao giải Ba với bài “Tết Bản Xưa”. “Làm dâu” là tiểu thuyết đầu tay của Duyên Phùng. Truyện kể về cuộc đời làm dâu của mình, của Bu và của Êm (tiếng Thái có nghĩa là Mẹ) mình.
Còn nhớ, có một thời kỳ ở nước ta, sách hư cấu (fiction) được nhiều độc giả chọn lựa với các thể loại như truyện ngắn, tiểu thuyết hành động, trinh thám, viễn tưởng, lãng mạn, kinh dị… Dòng sách này là sản phẩm của trí tưởng tượng, các nhân vật, thông tin, sự kiện đã qua nhào nặn, thêm thắt hoặc hoàn toàn không có thật đã từng khá phổ biến, chiếm tỉ lệ lớn trong ngành xuất bản.
Tuy nhiên, trước những biến chuyển nhanh chóng của thế giới, đặc biệt gần đây là tác động của đại dịch Covid-19, ngoài sách văn chương, độc giả hiện nay còn có nhu cầu tìm hiểu thực tế, học hỏi, trang bị kiến thức áp dụng trong cuộc sống. Bởi vậy, sách phi hư cấu đang được quan tâm và có sự tăng trưởng mạnh mẽ.
Có thể thấy, trong thời đại thông tin và toàn cầu hóa, sách phi hư cấu, nhất là tiểu thuyết tư liệu có nội dung dựa trên những sự kiện, câu chuyện viết về người thật, việc thật có tính thời sự, trung thành với hiện thực đến mức cao nhất, hoặc những nghiên cứu khoa học có thể xác thực đã cuốn hút bạn đọc nhiều hơn. Sức hấp dẫn mà dòng sách này đem lại chính là sức hấp dẫn của sự thật, tri thức về các lĩnh vực mà nó đem lại cho độc giả.
LÀM DÂU là một câu chuyện buồn nhiều hơn vui của Duyên Phùng chính là dạng tiểu thuyết phi hư cấu, tả thực nhân vật gọi là May là cuộc đời thật của tác giả, có sức hấp dẫn, được bạn đọc mến mộ là vậy. Đề tài “làm dâu” không mới, mà lâu nay thường hay đề cập đến là “mâu thuẫn mẹ chồng - nàng dâu” chính là vấn đề muôn thuở, rất nhiều gia đình phải đối mặt dù ở bất cứ thời đại nào, nếu không hoá giải được sẽ dẫn đến đổ vỡ, tan nát gia đình. Nhưng suốt 31 chương của tiểu thuyết LÀM DÂU của Duyên Phùng là những câu chuyện cảm động, ở đó có những niềm đau, nỗi buồn, những giọt nước mắt bởi những điều không trọn vẹn. Số phận và cuộc đời của May được chính nhân vật kể lại một cách tỉ mỉ, chi tiết với tất cả những gì đã xảy ra với bản thân. Từ lúc về làm dâu cho đến khi sinh con, ra ở riêng đến lúc con đã trưởng thành... với bao thăng trầm, tổn thương và cả những thua thiệt trong cuộc sống thường nhật của người phụ nữ.
Nhân vật May mới mười sáu tuổi bảy tháng đã phải bỏ bản làng của mình, bỏ dở học lớp 12, bỏ người mình từng thương mến để về làm vợ một người hơn mình 30 tuổi ở miền xuôi là Hưng Yên, đã có một đời vợ và một đứa con riêng “Con riêng của chồng tôi hơn tôi bốn tuổi (sau này tôi mới biết)”. May đã phải nghe theo lời ông chú, bởi ông chú nói: “Bằng tuổi Ải (tiếng Thái gọi là cha) mày, nhưng nó có cái xe máy, bằng cả mấy cái nương ngô tốt đấy! Tiền nó nhiều như nước suối mùa lũ, muốn chảy đi đâu mà chẳng đươc?” Và quan trọng hơn là cô "được tiếp tục đi học”, chồng cô đã hứa như vậy! Cô muốn đi học “Phải học nhiều con chữ thì cái mặt mới không phải cắm xuống đất cả ngày, phải học thì cái tay mới không phải ngoáy cám lợn buổi tối”.
Nhưng trớ trêu thay, cưới May nhưng người ấy không yêu May, người ấy do căm thù người vợ cũ ngoại tình khi người ấy đi làm ăn xa và hờn ghen với Phong, người bộ đội trên đồn Chiền On từng thương May, mà lãnh đạm với May. Người ấy từng nói “ Cô vẫn muốn tôi động vào người cô sao? Cô nằm cạnh tôi mà cái đầu cô để chỗ thằng khác! Cô vẫn không quên được thằng bộ đội đó! Cô đi theo nó cũng được! Đàn bà như cái máng lợn, con lợn đực nào cũng vục mõm vào được, làm cô giáo, nó hứa vậy cơ mà!”
May đi lấy chồng mà ngay những ngày đầu tiên cô đã bị bỏ rơi, chồng cô không đoái hoài gì. Thật là thương khi nghe May kể: “ Đêm hôm đầu tiên trời lạnh lắm tôi không dám vào nhà”, “ Đêm hôm thứ hai sau cưới, tôi vẫn ngồi cạnh cái cối xay ấy sau cửa bếp” Sau gần ba năm lấy nhau, số lần tôi làm vợ anh đếm một bàn tay vẫn còn thừa”… Nhiều đêm May đã khóc: “Giọt nào cho ước mơ còn dang dở, giọt nào cho những đêm nằm cạnh người chồng hơn tôi tròn ba mươi tuổi, lên giường chưa kịp nói câu nào đã đều đều ngáy . Giọt nào cho người vợ tròn mười tám tuổi với những khát khao vô hình? Tôi nằm mà nghĩ ngợi”. Đọc những dòng chữ đó, chúng ta không khỏi quặn thắt và xót xa!
Dù rơi vào trạng huống éo le nhưng May “ở hiền gặp lành”, đã may mắn có được mẹ chồng, được gọi là “Bu” hiền lành, tốt bụng mà tác giả thầm cảm ơn vạn lần: Bu đã sống bằng tình thương, Bu đã thương May như con gái mình, ngày May về làm dâu, bà mẹ chồng đã nói nhẹ nhàng “Bu xem cô như con” và quả thế ! Hình ảnh “Bu” của May có thể nói là nét đẹp văn hoá, khá điển hình cho sự chịu thương, chịu khó, “thương người như thể thương thân”, “tắt lửa tối đèn có nhau”, sống nhân hậu của phụ nữ đồng bằng Bắc Bộ. “Bu” của May cũng rất lận đận về đường chồng con nhưng luôn biết nhường nhịn, bao dung, nhân ái, tích đức cho con cháu, là chỗ dựa vững chắc cho May vượt qua sóng gió cuộc đời, giữ được tổ ấm gia đình “Bu” cũng như gia đình May không bị đổ vỡ. Đọc tiểu thuyết LÀM DÂU thấy tác giả vẫn còn gian truân, biết vượt qua mọi khó khăn với những kiếp người thơm thảo để đến bến bờ hạnh phúc.
Ngôn ngữ trong LÀM DÂU của Duyên Phùng rất giản dị, trong sáng, khéo léo kết hợp sử dụng nhiều ca dao, tục ngữ, thành ngữ mang tính triết luận cuộc sống thông qua nhân vật “Bu” (mẹ chồng). Khi miêu tả tác giả dùng nhiều lớp từ so sánh, nghệ thuật nhân hoá, thấm đượm bản sắc văn hoá vùng cao Tây Bắc và đồng bằng Bắc Bộ.
Thật tiếc cho một tài năng văn học như Duyên Phùng lại không có cơ hội được đào tạo chuyên ngành Ngữ văn ở một trường đại học nào đó. Tuy không được đến trường học như mong muốn nhưng trải qua sóng gió cuộc đời, đáng mừng tài năng đó không bị thui chột mà giống như “Vàng thật không sợ thử lửa. Kim cương càng mài càng sáng”. Có lẽ cũng nhờ những cái không may đó của Duyên Phùng mà rèn giũa trong gian khó của cuộc đời mà chúng ta được đọc một tiểu thuyết độc đáo “chân quê”, tả thực hấp dẫn.
Tiểu thuyết LÀM DÂU của Duyên Phùng kết thúc mở, với những day dứt, xót xa, đặt ra bao nhiêu câu hỏi và gợi lên trong lòng bạn đọc về giá trị nhân văn của cuộc sống bao dung, nhân ái, thấm đẫm tình mẫu tử, một tình cảm mẫu mực khi đọc ai cũng yêu thích.
Theo Vũ Xuân Bân (Vanhoavaphattrien.vn)
