Ngôn hạnh trong thực hành đạo Mẫu: Những kiêng kỵ đối với thanh đồng trong nghi lễ hầu Thánh

Trong hệ thống đó, Thanh đồng - người có căn số, thực hành nghi lễ hầu đồng giữ vai trò trung tâm trong việc kết nối giữa thế giới tâm linh và đời sống thực tại. Thanh đồng không chỉ “lên đồng” trong buổi hầu, mà còn là người truyền tải tinh thần, đạo lý, mỹ cảm và giá trị của Đạo Mẫu vào đời sống. Vì vậy, việc rèn luyện nhân cách, giữ lời nói và hành xử đúng mực được coi là nền tảng quan trọng cho người hành đạo.

Bởi đạo không chỉ nằm ở nghi lễ, mà nằm ở cách sống. Người xưa nói: “Muốn kính Thánh, trước hết phải giữ mình.” Đó cũng chính là điểm cốt yếu của việc kiêng kỵ trong ngôn hạnh đối với Thanh đồng.

1. Bối cảnh văn hóa – lịch sử và vai trò của Thanh đồng

Đạo Mẫu hình thành từ nhu cầu tôn vinh vai trò của người Mẹ trong văn hóa Việt Nam - người sinh thành, dưỡng dục, che chở con người qua mọi biến cố của đời sống. Từ cội nguồn thờ Mẹ Thiên Nhiên trong tín ngưỡng bản địa, trải qua quá trình giao lưu văn hóa, Đạo Mẫu phát triển thành hệ thống Tam Phủ - Tứ Phủ với Thánh Mẫu tối linh:

Mẫu Thượng Thiên,

Mẫu Thoải,

Mẫu Thượng Ngàn và sau này là Mẫu Địa, Mẫu Liễu Hạnh – hiện thân của người phụ nữ Việt Nam trong đời sống trần thế.

Thanh đồng chính là người đại diện cho cộng đồng để thực hành nghi lễ thỉnh Mẫu và các chư vị Thánh, cầu nguyện bình an, sức khỏe, tài lộc, hạnh phúc. Họ không chỉ là nhân vật nghi lễ mà còn là người dẫn dắt văn hóa, người giữ gìn nếp đạo.

Do vậy, mỗi cử chỉ, lời nói, hành động của Thanh đồng đều mang sức ảnh hưởng trực tiếp đến sự trong sạch của đạo và niềm tin của cộng đồng. Nếu Thanh đồng không giữ gìn ngôn hạnh, dễ dẫn đến tình trạng biến tướng, thương mại hóa và lệch chuẩn, gây ảnh hưởng tiêu cực đến di sản văn hóa.

2. Những kiêng kỵ quan trọng đối với Thanh đồng trong lời nói và hành xử

2.1. Giữ lời nói thanh sạch

Lời nói không chỉ là phương tiện giao tiếp mà còn là biểu hiện của nhân tâm. Trong quan niệm đạo Mẫu, người có căn số là người được trao duyên lành, được chọn để phụng thờ Thánh. Vì thế, lời nói của Thanh đồng phải đi cùng sự trong sáng và khiêm nhường.

Thanh đồng cần tránh:

Nói tục, chửi bậy,

Công kích, xúc phạm người khác,

Đem chuyện tâm linh ra khoe khoang, thị phi.

Người xưa từng nhắc:

“Sẩy chân còn chống được, sẩy miệng khó đỡ thay.”

Một lời nói sai có thể làm tổn thương người khác, làm suy danh đạo và tự mình phá căn.

Lời nói sạch là biểu hiện của tâm trong. Tâm trong thì đạo mới sáng.

2.2. Cẩn trọng trong phát ngôn về tâm linh

Thanh đồng không được tùy tiện phán truyền, đưa ra lời “dọa căn – dọa số” để thao túng tâm lý người khác. Những điều liên quan đến căn số, nhân quả, vận mệnh đều phải dựa trên sự sáng suốt, đạo đức và trách nhiệm.

Không được:

Phán tùy tiện rằng ai có căn, ai phải trình đồng,

Gán ghép căn số để mưu lợi,

Tự nhận mình “thay Trời” hay “thay Thánh”.

Đây là nguyên tắc để ngăn chặn biến tướng, tránh làm mất uy tín của đạo Mẫu trong cộng đồng.

2.3. Tránh gây khẩu nghiệp và thị phi

Khẩu nghiệp là một trong những nghiệp lực nặng nhất.

Người tạo khẩu nghiệp không chỉ làm hại người khác mà tự làm tổn căn duyên của mình.

Thanh đồng cần giữ tâm hòa nhã, biết lắng nghe, biết dùng từ bi làm gốc. Không hơn thua, tranh giành địa vị, khoe khoang công trạng “hầu giỏi”, “được lộc nhiều”. Đạo Mẫu đề cao sự tĩnh, không đề cao sự phô trương.

Tâm còn đục thì nghi lễ có đẹp cũng không thành đạo.

2.4. Tránh lợi dụng Đạo Mẫu vào mục đích cá nhân

Đạo Mẫu hướng con người đến điều thiện, đề cao sự giúp đời, giúp người. Thanh đồng nếu dùng nghi lễ để mưu cầu lợi ích vật chất, gây mê tín, quyên góp vô tội vạ hoặc tạo sự phụ thuộc về tâm lý – đó là sai đạo.

Giữ đạo chính là giữ sự trong sáng và liêm chính.

3. Giá trị nhân văn của việc giữ ngôn hạnh trong Đạo Mẫu

Việc giữ lời nói và hành xử đúng mực không chỉ nhằm bảo vệ căn số cá nhân mà còn mang ý nghĩa văn hóa – xã hội sâu sắc.

3.1. Gìn giữ sự thiêng liêng và trang nghiêm của nghi lễ

Hầu đồng là sự giao hòa của âm nhạc chầu văn, mỹ thuật trang phục, nghệ thuật trình diễn và tâm linh. Nghi lễ chỉ thực sự đẹp khi người hầu giữ được cái tâm sáng. Nếu tâm vẩn đục, nghi lễ dễ trở thành phô diễn hình thức.

3.2. Bảo vệ niềm tin của cộng đồng

Niềm tin là nền tảng để Đạo Mẫu trường tồn. Một thanh đồng nói năng chuẩn mực, hành xử văn minh sẽ tạo dựng niềm tin vững chắc đối với cộng đồng tín ngưỡng.

3.3. Lan tỏa tinh thần nhân văn trong đời sống hiện đại

Trong xã hội đổi thay nhanh, Đạo Mẫu là nguồn lực văn hóa nuôi dưỡng tâm hồn. Người thanh đồng là người đưa giá trị ấy vào đời sống thông qua lòng từ bi, sự cảm thông và lòng nhân hậu.

4. Kết luận: Giữ lời để giữ đạo, giữ đạo để giữ tâm

Đạo Mẫu không dạy con người phải xa rời cuộc sống, mà dạy biết sống tốt giữa đời. Bởi thế, người thanh đồng phải luôn tự nhắc mình: Lời nói thanh sạch là gương của đạo hạnh. Hành xử chuẩn mực là thể hiện lòng tôn kính với Thánh Mẫu. Tâm trong sáng là nền tảng của con đường hành đạo lâu dài.

Giữ được lời – sẽ giữ được đạo. Giữ được đạo – sẽ giữ được tâm và căn số được bền lâu.

Đó là cốt lõi để Đạo Mẫu trường tồn cùng thời gian, lan tỏa vẻ đẹp nhân văn của người Việt trong đời sống hôm nay và mai sau.