Vụ gà lôi Nghệ An: Yếu tố hậu quả - thiệt hại chưa được xem xét thoả đáng

1. Khái niệm “hậu quả” trong vụ án hình sự

Hậu quả là kết quả thiệt hại thực tế do hành vi phạm tội gây ra cho các quan hệ xã hội được pháp luật hình sự bảo vệ (tính mạng, sức khỏe, tài sản, trật tự công cộng, môi trường…).

Hậu quả có thể là:

Vật chất: mất mát tài sản, tổn thất kinh tế, thương tích, chết người…

Phi vật chất: ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, uy tín tổ chức, sự an toàn của loài động vật quý hiếm, môi trường sống…

2. Các quy định về “hậu quả” trong luật

a) Trong Bộ luật Hình sự 2015

Hầu hết tội danh được cấu thành dựa trên yếu tố hậu quả: nếu chưa gây hậu quả nghiêm trọng thì chưa cấu thành tội (trừ trường hợp cấu thành hình thức).

Điều 51 khoản 1 điểm h: “Người phạm tội chưa gây thiệt hại hoặc gây thiệt hại không lớn” là tình tiết giảm nhẹ quan trọng.

- Hậu quả là dấu hiệu định tội hoặc định khung hình phạt trong hầu hết các tội danh, là yếu tố quan trọng để xem xét tăng nặng, giảm nhẹ hoặc miễn trách nhiệm hình sự. 

Điều 50 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi 2017 quy định về căn cứ quyết định hình phạt như sau:

- Khi quyết định hình phạt, Tòa án căn cứ vào quy định của Bộ luật này, cân nhắc tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nhân thân người phạm tội, các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng trách nhiệm hình sự.

b) Trong Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015

Điều 85: Một trong các vấn đề cần chứng minh là tính chất, mức độ thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra.

Điều 26 & 322: Khi xét xử, tranh tụng phải làm rõ hậu quả và mối quan hệ nhân quả giữa hành vi và hậu quả.

Hậu quả là căn cứ quan trọng để Viện kiểm sát truy tố theo khung hình phạt phù hợp, để hội đồng xét xử quyết định mức hình phạt.

3. Quan hệ giữa “hậu quả” và hình phạt

Hậu quả càng nghiêm trọng → khung hình phạt càng cao.

Trong nhiều tội, BLHS chia khung dựa trên hậu quả (ví dụ: thiệt hại bao nhiêu tiền, thương tật bao nhiêu %, số người chết…).

Ngược lại, nếu chưa gây hậu quả hoặc hậu quả không đáng kể, tòa có quyền:

Áp dụng tình tiết giảm nhẹ (Điều 51).

Căn cứ Điều 54 BLHS, có thể xử dưới mức thấp nhất của khung hoặc chuyển sang hình phạt nhẹ hơn.

3. Liên hệ vụ anh Thái Khắc Thành (gà lôi trắng)

- Hậu quả gián tiếp: Có, xâm hại  đến tự do của động vật nguy cấp, quý hiếm. Luật cấm nuôi nhốt, tàng trữ, buôn bán…, nên ai thực hiện là sai. Đồng thời việc này cũng tiếp tay cho hành vi săn bắt gà lôi tự nhiên (cầu đẻ ra cung). Tuy nhiên, đây là hậu quả gián tiếp và mức độ nguy hiểm không lớn. Ví dụ hành vi săn bắt động vật hoang dã mới nguy hiểm, còn người ăn thịt động vật hoang dã (kích thích cung) thì mức độ nguy hiểm không lớn bằng.  Rõ ràng, hành vi mua gà, nuôi nhốt, nhân giống (bán cho người khác nhân giống hoặc làm cảnh) tính chất, mức độ và độ nguy hiểm hoàn toàn khác với hành vi săn bắt, giết hại, khai thác gà lôi tự nhiên. Đối với ma túy, người buôn bán, vận chuyển, tổ chức sử dụng...mới bị truy cứu hình sự, người sử dụng không bị truy cứu. 

Hậu quả thực tế: Không có cá thể nào bị chết hoặc bị hủy hoại, số lượng loài quý hiếm thậm chí tăng lên (từ 3 cá thể thành 13 cá thể).

Nếu áp dụng đúng khoản 1 điểm h Điều 51 BLHS: “Chưa gây thiệt hại hoặc gây thiệt hại không lớn” → tình tiết giảm nhẹ rõ ràng.

Đây là căn cứ quan trọng để đề nghị giảm nhẹ, thậm chí xem xét miễn TNHS theo Điều 29 BLHS nếu xét thấy tính nguy hiểm cho xã hội không đáng kể.

Thiệt hại thực tế gần như bằng 0 nếu xét theo nghĩa “làm mất mát, suy giảm tài sản hoặc số lượng loài quý hiếm”. Thậm chí còn có yếu tố tích cực là nhân giống thành công một loài nguy cấp, quý hiếm.

Tóm gọn lại, vấn đề hậu quả, thiệt hại, mức độ nguy hiểm trong hành vi của anh Thái Khắc Thành cần được xem xét một cách kỹ lưỡng, đánh giá toàn diện trước khi lượng hình, để có 1 bản án khách quan và thuyết phục hơn! 

P/s: Hi vọng sẽ có 1 phiên tòa phúc thẩm công tâm!

Trần Quang Đại chia sẻ