Thi đại học 17 lần: Khi đam mê cá nhân chạm vào ranh giới chịu đựng của cộng đồng?

Có người ủng hộ ông như một biểu tượng của sự kiên trì, “người truyền cảm hứng không mỏi”. Nhưng cũng không ít người bày tỏ bức xúc, chỉ trích ông là “làm màu”, “lãng phí nguồn lực xã hội”, “câu view bán hàng”, thậm chí “gánh nặng truyền thông”.

Phản ứng của ông Mão cũng rất rõ ràng: Ông bảo đó là quyền cá nhân, không làm hại ai, không kêu gọi tiền từ cộng đồng, không làm phiền ai cả. Ông chỉ đơn giản muốn sống theo đam mê, và nếu có bị “ném đá” thì cũng không sao, năm sau thi tiếp lần thứ 18!

Về góc độ pháp lý, quả thật - pháp luật không hề cấm việc một công dân thi đại học nhiều lần. Đó là quyền cá nhân được tôn trọng trong một xã hội dân chủ. Ai cũng có quyền học tập, thi cử, và theo đuổi mục tiêu của đời mình. Không ai có quyền can thiệp, nếu điều đó không vi phạm pháp luật, đạo đức hay lợi ích công cộng.

Tuy nhiên, câu chuyện của ông Mão có lẽ không dừng lại ở vấn đề pháp lý. Vấn đề ở đây là việc ông thi đại học năm này qua năm khác, rồi đều đặn xuất hiện trên báo chí, mạng xã hội, tạo thành “hiện tượng” gây tranh luận, thậm chí trở thành công cụ để thu hút sự chú ý phục vụ mục đích cá nhân như kinh doanh, bán hàng, xây dựng hình ảnh... Khi đó, câu chuyện không còn đơn thuần là sở thích cá nhân vô hại nữa.

Truyền động lực là một việc tốt, nhưng phải thực chất. Người truyền động lực không nhất thiết phải trở thành “hiện tượng” truyền thông. Sự truyền cảm hứng chân thật thường đến từ nỗ lực âm thầm, từ những hành động kiên trì bền bỉ hơn là việc cố tình tạo “mẫu chuyện kỳ lạ” để được tung hô.

Nếu một người có thể thi đại học 17 năm mà không hề đặt ra câu hỏi “Mình có đang thực sự học điều gì không?” thì liệu điều đó có còn là đam mê học tập nữa? Và nếu đam mê học hành thật sự, thì thay vì liên tục đăng ký thi lại, vì sao không tham gia các khóa học mở, học nghề, hay học đại học theo hình thức tại chức, từ xa - những con đường phù hợp hơn với người trưởng thành?

Cũng cần thẳng thắn nhìn nhận: nhiều bạn trẻ học ngày học đêm, nuôi ước mơ đại học bằng cả sự nỗ lực và kỳ vọng của gia đình, chỉ để thi một lần duy nhất. Khi một người lớn tuổi liên tục thi mà không thực sự hướng tới việc học hoặc làm nghề, vô tình sẽ khiến một bộ phận giới trẻ hiểu sai rằng, thi đại học là chuyện... vui thì thi, chán thì bỏ, rảnh thì làm lại. Việc “công khai hóa” một hành trình thi cử kéo dài không mục đích rõ ràng cũng có thể gây nhiễu loạn nhận thức xã hội về giá trị của giáo dục chính quy.

Dư luận có quyền bày tỏ quan điểm, dù là gay gắt. Và người trong cuộc cũng nên lắng nghe, thay vì chỉ khẳng định “tôi không làm gì sai”. Bởi không phải lúc nào cái “đúng” theo quy định cũng đồng nghĩa với cái “đáng làm” trong văn hóa xã hội.

P/S: Một cá nhân có thể sống theo đam mê. Nhưng khi lựa chọn đưa đam mê ấy lên mạng xã hội, truyền thông - nơi cộng đồng có quyền phản hồi thì cũng nên chuẩn bị sẵn tinh thần để tiếp nhận các ý kiến đa chiều, và tự soi chiếu lại hành động của mình. Tự do cá nhân không đồng nghĩa với việc muốn làm gì thì làm, và cũng không thể là “vỏ bọc” để né tránh trách nhiệm trước phản ứng xã hội.